Τι είναι το Stress; Η επιστήμη απαντά

Τι είναι stress; Όλοι μας έχουμε νοιώσει '' stress '' και οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να δώσουν ένα παράδειγμα από stress ειδικά κατά την εβδομάδα των τελικών διαγωνισμών ή πριν από μια δημόσια ομιλία ή πριν από τις εξετάσεις για το δίπλωμα οδήγησης.
Μπορούμε εύκολα να αναγνωρίσουμε το stress με τον ίδιο τρόπο που αναγνωρίζουμε το καλό και το κακό. Αν όμως προσπαθήσουμε να το ορίσουμε με ακρίβεια τότε ο όρος γίνεται τόσο γλιστερός όσο και οι έννοιες του καλού και του κακού. Σαν συνέπεια μερικοί επιστήμονες νομίζουν ότι ο όρος stress πρέπει να αποβληθεί τελείως (Rushen, 1986) από τις ιατρικές ορολογίες.

"Stress είναι η αναγνώριση από το σώμα ενός stressor και της κατάστασης του κινδύνου διαταραχής της ομοιόστασης. Stressors είναι παράγοντες που βάζουν την ομοιόσταση σε κίνδυνο.
Επίσης ο Robert Sapolsky (1994) περιγράφει τον stressor σαν "οτιδήποτε βγάζει το σώμα μας έξω από την ομοιοστατική του ισορροπία- για παράδειγμα ένας τραυματισμός, μια ασθένεια, πολύ κρύο, ή πολύ ζέστη."
Συνολικά το stress είναι το άθροισμα του αποτελέσματος όλων των παραγόντων που δρουν στον οργανισμό μας και αυξάνουν την κατανάλωση ενέργειας πάνω από ένα βασικό επίπεδο ηρεμίας.

Ποιοι προσβάλλονται από stressKάθε ζωντανός οργανισμός είναι ένα δυναμικό σύστημα ισορροπίας ή ομοιόστασης.
Όταν διαταραχθεί αυτή η ισορροπία, χρειάζεται να ξοδευτεί ενέργεια από τον οργανισμό, για την επαναφορά της αρχικής σταθερής κατάστασης. Σε όλα τα θηλαστικά και τα πτηνά, η συνολική διαθέσιμη ενέργεια μοιράζεται ανάμεσα σε διαφορετικές ανταγωνιστικές ανάγκες, όπως ανάπτυξη ή αύξηση, συντήρηση των κυττάρων, ανοσοποιητική λειτουργία, αναπαραγωγή και θερμογένεση.
Κατά την διάρκεια περιόδων έλλειψης ενεργείας ο οργανισμός περικόπτει την παροχή της και μη απαραίτητες λειτουργίες όπως η αναπαραγωγή και η αύξηση αναστέλλονται.
Αυτές οι περίοδοι αυξημένων αναγκών ενεργείας μπορεί να είναι τόσο διαφορετικές όπως οι τελικοί διαγωνισμοί για κάποιον καλοθρεμμένο φοιτητή, ή η προσπάθεια κάποιου πεινασμένου άγριου σκύλου στην Αφρικανική έρημο να βρει τροφή.
Οι νευροενδοκρινικοί μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται και στις δύο περιπτώσεις είναι οι ίδιοι.
Η αντίδραση στο stressΗ αντίδραση στο stress είναι μια ακολουθία από αλλαγές στη φυσιολογία και την συμπεριφορά του οργανισμού που έχουν σαν σκοπό την επαναφορά της ομοιόστασης στην αρχική της μορφή.
Η αντίδραση στο stress είναι μη ειδική, αυτό σημαίνει ότι διαφορετικοί stressors θα εκλύσουν μια παρόμοια αντίδραση stress (Selye, 1950). Δύο ενδοκρινικά συστήματα αποτελούν τους κύριους άξονες αυτής της αντίδρασης, το ένα μέσω της αδρεναλίνης από τον μυελό των επινεφριδίων και το άλλο μέσω των γλυκοκορτικοειδών από τον φλοιό των επινεφριδίων (Stratakis and Chrousos, 1995). Μέσα σε δευτερόλεπτα από την αντίληψη ενός stressοr, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα αρχίζει να εκκρίνει νοραδρεναλίνη, και τα επινεφρίδια αδρεναλίνη.

To άμεσο αποτέλεσμα της αντίδρασης stress ονομάστηκε το αντανακλαστικό της φυγής ή της μάχης, επειδή οι φυσιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν μπορούν να υποστηρίξουν και τους δύο αυτούς τύπους συμπεριφοράς (Cannon, 1929).
Οι κατεχολαμίνες αυτές (νοραδρεναλίνη, αδρεναλίνη), μέσω διαφόρων μηχανισμών αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα που δίνουν το απαραίτητο καύσιμο για τη φυγή ή τη μάχη. Οι κατεχολαμίνες αυξάνουν επίσης την εγρήγορση επιταχύνοντας τη μνήμη και τη μάθηση.
Σύγχρονες αντιλήψεις για το stress εστιάζονται περισσότερο σε ένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό του stress παρά στην αντίδραση της φυγής ή τη μάχης.

¶λλες μελέτες δείχνουν ότι δεν είναι μόνο η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη, αλλά μια ολόκληρη ακολουθία ορμονών που συμμετέχουν στη μεταβίβαση του stress.
 Ενδορφίνες και εγκεφαλίνες απελευθερώνονται και δίνουν ανακούφιση στον πόνο και αναστέλλουν ταυτόχρονα την έκκριση γοναδοτροφινών. O υσιαστικά, όλες οι διεργασίες έχουν σαν σκοπό την άμεση διάθεση της ενέργειας, για να εξασφαλισθεί ένα μέλλον για τον οργανισμό. Μόνο όταν το μέλλον είναι βέβαιο, θα κυλήσει και πάλι ενέργεια στα υπόλοιπα κανάλια του συστήματος.
Η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ STRESS ΕΧΕΙ ΣΑΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ:

1. ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
2. ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΞΥΓΟΝΟΥ
3. ΕΛΑΤΤΩΜΕΝΗ ΡΟΗ ΑΙΜΑΤΟΣ ΟΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ
4. ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ :ΠΕΨΗ, ΑΥΞΗΣΗ, ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ
5. ΟΞΥΝΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

Stress και ασθένειεςΒραχυχρόνια η αντίδραση του οργανισμού στο stress είναι ευεργετική γιατί επιτρέπει την διατήρηση της ζωής.  υπάρχουν 3 στάδια στο πως ένας οργανισμός αντέχει τις καταπονήσεις του stress.

1. Εγρήγορση, ή συναγερμός.
2. Αντίσταση.
3. Εξάντληση.

O stressor ή στρεσσογόνος παράγοντας αναγνωρίζεται στην πρώτη φάση της εγρήγορσης και αντιμετωπίζεται στην δεύτερη φάση της αντίστασης.
Στην τρίτη φάση τελειώνει η αντίδραση του stress και αρχίζει η παθολογία του, με τελικό αποτέλεσμα σε ακραίες περιπτώσεις ακόμη και τον θάνατο του οργανισμού.
ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΟΥ STRESS
ΟΞΥ STRESS - ΧΡΟΝΙΟ STRESS

1. ¶μεση χρήση ενέργειας. Κόπωση, μυοπάθειες, διαβήτης.
2. Αύξηση καρδιοαγγειακού τόνου. Υπέρταση.
3. Αναστολή πέψης. Πεπτικά έλκη.
4. Αναστολή αύξησης. Ψυχοκοινωνικός νανισμός.
5. Αναστολή αναπαραγωγής. Ανικανότητα, ανωορηξία.
6. Ελαττωμένη λειτουργία του Ανοσοποιητικού συστήματος. Ελαττωμένη αντίσταση στις ασθένειες, νεοπλασίες κατά την γήρανση.
7. Αύξηση επίγνωσης. Επιτάχυνση εκφύλισης νευρώνων.
8. Αύξηση αναλγησίας.

Κοιτάζοντας τώρα μερικές σύγχρονες στατιστικές από την American Psychological Association καταλαβαίνουμε τη σοβαρότητα του stress σήμερα.

• 43% των ενηλίκων πάσχουν από κάποια επίπτωση του stress.
• 75-90% από όλες τις επισκέψεις στους γιατρούς γίνονται για ασθένειες που έχουν σχέση με stress .
• Το stress συνδέεται με τις 6 πρώτες αιτίες θνησιμότητας (καρδιοαγγειακά νοσήματα, καρκίνο, πνευμονικά νοσήματα, ατυχήματα, κίρρωση ήπατος και αυτοκτονίες).

 Έτσι το stress είναι μια προσωπική κατάσταση για την οποία η κύρια θεραπεία είναι ή η ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή. Τα κύρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι:

1. β-αδρενεργικοί αποκλειστές
2. αγχολυτικά
3. αντικαταθλιπτικά

Η ψυχοθεραπεία είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη προσέγγιση, που επιλύει προβλήματα που έχουν σχέση με φανερά λανθασμένο τρόπο σκέψης του πάσχοντος, Αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης, μέσω συζήτησης με τον ψυχοθεραπευτή, η αντίληψη των συνθηκών που δημιουργούν stress τροποποιείται και επακολουθεί βελτίωση.
Αν δούμε όμως την καθημερινή ζωή θα διαπιστώσουμε ότι αυτό που ορίζουμε σωστό ή λάθος τρόπο σκέψης είναι κάτι πολύ προσωπικό που έχει σχέση με έννοιες λεπτές, που τις έχουμε μαζέψει για πολλά χρόνια και με πολύ πάθος.
Μ' αυτά τα δεδομένα αν κάποιος έχει άγχος επειδή η οικονομική του κατάσταση είναι άσχημη ή επειδή έχει οικογενειακά προβλήματα, ποιος θα τον πείσει ότι διαφορετικός τρόπος σκέψης θα τον βοηθήσει;
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούμε είναι χρήσιμα για βαριές καταστάσεις αλλά οι παρενέργειες τους είναι πολλές και τα κάνουν μάλλον δύσχρηστα για ανθρώπους στην παραγωγική ηλικία που θέλουν να συμμετέχουν πλήρως στη ζωή.
Επίσης όλοι νοιώθουμε μια εσωτερική αντίδραση στην ιδέα να πάρουμε φάρμακα για μια ψυχολογική κατάσταση, που κάνει την συμμόρφωση με τη θεραπεία προβληματική.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η ιατρική επιστήμη δεν είναι εξαιρετικά χρήσιμη σε πάρα πολλά προβλήματα αλλά μάλλον ότι το πρόβλημα του stress είναι δύσκολο να αντιμετωπισθεί με την σύγχρονες γνώσεις της νευροψυχιατρικής, όπως δείχνουν και οι στατιστικές που προανέφερα.